تاثیر اندیشه های خیامی بر ساقی نامه های فارسی با تاکید بر ساقی نامه های مندرج در تذکره ی میخانه و پیمانه

ساقی نامه که از سده ی ششم تا پایان قرن سیزدهم هجری، در شکل سنتی خود ادامه یافت ، شعری است خطابی، که شاعر با خواستن باده از ساقی و تکلیف نواختن به مغنی، جهان بینی خود را در باره ی دنیا، کج مداری چرخ، نگون بختی و مانند آن بیان می کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی درون مایه ی ساقی نامه های فارسی از منظر چند و چون انطباق پذیری آن ها با مضامین رباعیات خیام نیشابوری (بر اساس نسخه ی فروغی) است. به همین جهت 119 ساقی نامه ی موجود در تذکره های میخانه و پیمانه به روش نظری و با شیوه ی تحلیل محتوا بررسی شده است. پژوهش حاضر ضمن تبیین ویژگی ها ی کلی، ساختار، و پاره ای ازسنت های شعری ساقی نامه ها، بیانگر این است که اندیشه هایی چون اغتنام فرصت، مرگ اندیشی، بی اعتباری دنیا، حیرت، شکوه از روزگار و موارد دیگری از این دست، از مضمون های مشترک رباعیات خیام و ساقی نامه هاست، با این تفاوت که این موارد در رباعیات خیام رنگ فلسفی به خود گرفته و به دلیل محدودیت قالب، به صورت موجز بیان شده اند، اما در ساقی نامه ها صبغه ی عارفانه یا عاشقانه به خود گرفته و به دلیل ویژگی قالب آن ها (مثنوی) میدان وسیع تری برای جولان یافته اند. علاوه بر این، پدید آورندگان این نوع ادبی اغلب با انتساب نابسامانی های اجتماعی به روزگار سفله نواز، اعتراض خود را در پوشش می و مستی و اصطلاحات مربوط به آن ها ، فارغ از هر محدودیتی اظهار کرده اند. واژه های کلیدی: اندیشه های خیامی، ساقی نامه، تذکره ی میخانه و پیمانه